Yatırım Teşvik Belgesi Mücbir Sebep İşlemleri, yatırımcının iradesi dışında yatırımın yapılamadığı hallerde uygulanan bazı kolaylıklardır.Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında birçok destek sağlandığı gibi, birçok yükümlülük de gelir. Bunların zamanında ve eksiksiz bir biçimde yerine getirilmesi büyük önem taşır. Bazı durumlarda bunların yerine getirilmesi mümkün olmaz. Yükümlülüklerin yerine getirilmesinin mümkün olmadığı bazı kabul edilebilir durumlar Mücbir Sebep olarak adlandırılır. Bu durumlarda söz konusu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya kısmen yerine getirilmesi kabul edilebilir.

Yatırım Teşvik Belgesi Mücbir Sebep hallerinde teşvikle ilgili yükümlülüklerin yerine getirilememesi veya kısmen yerine getirilmesi kabul edilebilir bir durumdur. Genellikle cezai işlem uygulanmaz.

Mücbir Sebep Nedir?

"Mücbir Sebep" veya "Fevkalade Hal" olarak adlandırılan durumlar hukuken bir yükümlülüğün yerine getirilmesinin mümkün olmadığı durumlardır. Teşvik mevzuatında da mücbir sebeplerle ilgili haller tanımlanmıştır. Bunlar:

  1. Deprem, sel, güçlü fırtına, tsunami, heyelan gibi doğal afetler ve yangın
  2. Diğer kamu idarelerinin veya mahkemelerin kararı ile faaliyeti yapamaz hale gelmek
  3. Grev ve lokavt
  4. Devletçe konulan yasaklar, savaş ve abluka hali
  5. Yatırımcının çoğunluk hissesinin sahibinin ölmesi
  6. Yatırım mallarının yatırımcı iradesi dışında çalınması, alıkonulması ve benzeri sebeplerle elden çıkması
  7. Terör veya benzeri durumlar
  8. Pandemi ve salgın hastalık

Mücbir sebep hallerinde, belirtilen durumu gösterir belgeler gereklidir. İlgili kurum ve kuruluşlardan alınacak resmi yazılar ile işlem yapılır.

Yatırım Teşvik Belgesi Mücbir Sebep Nedir?

Yatırım Teşvik Belgesi Mücbir Sebep ise bir Yatırım Teşvik Belgesine sahip olan yatırımcının kendi iradesi dışında bu yatırımı tamamlayamayacağı veya işletemeyeceği hallerin oluşmasıdır. Burada yatırımcının niyetinin dışında yatırımın yapılmasına veya tamamlanan yatırımın işletilmesine hiçbir suretle imkan kalmaması ifade edilmektedir. Bu durumda yatırımcı teşviklerden kaynaklanan yükümlülüklerini de yerine getirme imkanına sahip değildir. Bu durumdan yatırımcının olumsuz etkilenmemesi için mücbir sebep durumunu ortaya koyan belgelerle birlikte bakanlık çeşitli kolaylıklar sağlayabilir.

Mücbir Sebep İşlemleri Nelerdir?

Bir yatırım teşvik belgesi genellikle 3 yıllık bir süre için verilir. Ancak, yatırımcının talebi üzerinde belgede verilen ilk sürenin yarısı kadar süre uzatımı almak mümkündür. Ek süreler de dahil olmak üzere toplam yatırım süresi içerisinde bir yatırım projesinin tamamlanması beklenir. Tamamlanan bir yatırım için ise yatırım tamamlama vizesi başvuru yapılması ve belgenin kapatılması gerekir.

Yukarıda sayılan mücbir sebep oluşturan hallerden bir ya da birkaçının gerçekleşmesi durumunda yatırımın olağan akışı bozulur. Bu durumda aşağıdaki işlemlerin yapılması mümkün olur:

  1. Süre Uzatımı: Normal şartlarda bir defaya mahsus yapılan süre uzatımının, mücbir sebep hallerinde ikinci kez uzatılması mümkündür.
  2. Yatırım Tamamlama Vizesi: Mücbir sebep hallerinde yatırım mallarının yerinde olmaması veya yatırım mahallinin tamamen yok olması durumunda tamamlama vizesi yapılmış sayılır.
  3. Yatırım Bütünlüğü: Bazı makinelerin yatırım yerinde bulunmaması halinde yatırım bütünlüğü bozulmuş sayılmaz.
Mücbir sebep halinde ikinci kez daha süre uzatımı yapılabilir, tamamlama vizesi yapılmış sayılır veya bazı makinelerin yatırım yeri dışında olması sorun teşkil etmez. Ancak, mücbir sebep dışında bunlar yapılması olanaksızdır.

1. Mücbir Sebep Halinde Süre Uzatımı

Normal koşullar altında, yatırımcı talebi üzerinde yalnızca bir kez süre uzatımı yapılır. Ancak, mücbir sebep hallerinde, süre uzatımına ilave bir kez daha süre uzatımı yapılır. Süre uzatımı belgede kayıtlı sürenin yarısı kadar ek süre verilmesidir. Mücbir sebep halinde ise bir kez daha belgede kayıtlı sürenin yarısı kadar ek süre verilir. Mücbir sebep süre uzatımı ile birlikte toplam yatırım süresi 2 katına kadar uzatılmış olur. Mücbir sebep ile yalnızca bir defa uzatımı yapılır. Mücbir sebeple dahi toplamda üçüncü kez süre uzatımı yapılması mümkün değildir.

2. Mücbir Sebep Halinde Yatırım Tamamlama Vizesi

Deprem gibi doğal afetlerin yaşanması durumunda yatırım yerinin bir bütün olarak görülmesi mümkün olmayabilir. Kısmen veya tamamen zarar görebilir. Böyle bir durumda bölgedeki tüm yatırımların tamamlama vizesi yükümlülüğü yerine getirilmiş sayılır. Bu uygulamanın en yakın örneği Kahramanmaraş ve çevre illerini etkileyen deprem felaketinde yaşanmıştır.

3. Mücbir Sebep Halinde Yatırım Bütünlüğü

Savaş hali, terör faaliyetleri, yangın veya hırsızlık gibi durumlarda bazı makineler yatırım yeri dışına çıkar. Normal şartlar bu durum teşvik uygulamaları açısından çok ciddi bir sorundur. Genellikle yatırımın bütünlüğünü bozar ve yatırım teşvik belgesinin iptali ile sonuçlanır. Fakat, yatırımcının iradesi dışında söz konusu durumlarda makinelerin yatırım mahallinin dışına çıkması mücbir sebep halinde olağan karşılanır.

Mücbir Sebep Belgeleri Nelerdir?

Mücbir sebep ve fevkalade hallerde sağlanan kolaylıklardan yararlanmak için yalnızca beyan yeterli değildir. Bu durumu kanıtlar nitelikte resmi belgeler gereklidir. Bunlar:

  1. Doğal Afet: İlgili resmi kurumdan alınacak yazı ve sigorta hasar eksper raporu
  2. Yangın: İtfaiye raporu ve sigorta hasar eksper raporu
  3. Diğer Kurum ve Mahkeme Kararı: Yatırımcının, faaliyetini sürdürmesine engel teşkil edecek kurum veya mahkeme kararı
  4. Grev ve Lokavt: Yatırımın bulunduğu İl Çalışma Müdürlüğünden grev veya lokavta ilişkin alınacak resmi yazı
  5. Yatırımcı Hissedarlarının Ölümü: Durumu gösterir mahkeme kararı
  6. Çalınma: Emniyet ve ilgili diğer kurumlardan alınacak yazı ve rapor
  7. Terör ve Zarar Verme: Yatırıma terör veya diğer eylemlerle zarar verilmesi halinde emniyet, jandarma teşkilatı veya diğer kolluk kuvvetleri birimlerinden alınacak yazı ve rapor

Bu belgeler dışında özel durumların ayrıca değerlendirilmesi ve hasarın seviyesini tespit etmek için ilave bilgi ve belge talep edilebilmektedir. Bunların yanı sıra, sigorta hasar eksper raporu hasarın tespiti için oldukça faydalı bir belgedir.