Bitkisel Yağ
Yatırım Teşvikleri

Ülkemiz temel tüketim ürünlerinden başta ayçiçek yağı olmak üzere bitkisel yağların üretimine önemli yatırım teşvikleri verilmektedir. Yağlı tohumlar adı verilen ayiçeği, aspir, kanola gibi ürünlerden elde edilir. Kırma ve rafinasyon gibi işlemlere tabi tutulur. Bitkisel yağların ticareti ham ve rafine olarak yapılmaktadır. Ayrıca, yağ endüstrisinde tohumların kırılmasının ardından arta kalan yağlı ve proteinli küspe de değerlidir. Hayvancılık ve yem sanayisine girdi olarak kullanılır. Tüm yönleriyle değerlendirildiğinde bitkisel yağların üretimi ve rafinasyonu çok önemlidir. Ülkemizde son derece yüksek bir üretim kapasitesi bulunur. Hem iç piyasada çok fazla tüketilmesi hem de çevre bölgelere ihraç edilmesi nedeniyle bitkisel yağ yatırım teşvikleri çok değerlidir. Bitkisel yağların kırma ve rafinasyon işlemini yapan tesisler teşviklerden ve devlet desteklerinden yararlanmalıdır.

Bitkisel Yağ Üretimi Yatırımları Nelerdir?

Bitkisel yağlar, çeşitli bitkilerin tohumları (yağlı tohumlar) veya meyvelerinde elde edilen yağlardır. Bunlar genellikle sıvı yağlardır. Yemeklerin neredeyse tamamında bitkisel yağlar kullanılmaktadır. Bu nedenle, hem ülkemiz hem de diğer bölgeler için çok önemli bir tüketim ürünüdür. Bitkisel yağların aynı zamanda sanayide çeşitli alanlarda teknik kullanımı da bulunmaktadır. Birçok yönden kullanılan önemli ürünlerden bitkisel yağlar hammadde, ara malı ve nihai ürün olarak üretilip satılmaktadır. Farklı boyutlarda pet veya cam şişeler ile teneke kutularda satışa sunulur.

Yatırım teşviklerinden yararlanabilecek bitkisel yağ üretimi yatırımları şunlardır:

1. Ayçiçek yağı: Ayçiçeği tohumlarından elde edilir. Yüksek miktarda tekli doymamış yağ asitleri içerir ve yemek pişirme, kızartma ve salata sosları için kullanılır.
2. Zeytinyağı: Zeytin meyvelerinin sıkılmasıyla elde edilen yağdır. Temel olarak Akdeniz mutfağında yaygın olarak kullanılır ve tekli doymamış yağ asitleri bakımından zengindir.
3. Soya yağı: Soya fasulyesi tohumlarından elde edilir. Hem doymuş hem de doymamış yağ asitleri içerir ve çeşitli gıda ürünlerinde, margarinlerde ve kızartmalarda kullanılır.
4. Mısır yağı: Mısır bitkisinin tohumlarından elde edilir. Yüksek oranda çoklu doymamış yağ asitleri içerir ve genellikle kızartmalarda, margarinlerde ve salata soslarında kullanılır.
5. Kanola yağı: Kanola bitkisi tohumlarından elde edilen bir yağdır. Yüksek oranda tekli doymamış yağ asitleri içerir ve genellikle pişirme, kızartma ve salata sosları için tercih edilir.
6. Susam yağı: Susam tohumlarından elde edilen yağdır. Yoğun bir aroma ve tat profiline sahiptir ve Asya mutfağında yaygın olarak kullanılır.
7. Palm yağı: Palm yağı, palmiye ağacının meyvelerinden elde edilen bir yağdır. Hem doymuş hem de doymamış yağ asitleri içerir ve genellikle gıda endüstrisinde yaygın olarak kullanılır. Palm yağı, yemek pişirme, kızartma, margarinler, bisküvi, çikolata, hazır yiyecekler ve kozmetik ürünlerinde yaygın olarak bulunur. Palm yağının en önemli kullanım alanlarından biri margarin üretiminde girdi olarak kullanımıdır.

Ülkemizde en yüksek üretim ve tüketim kapasitesine sahip olan yağ ayçiçeği yağı olduğu için en fazla Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenen yatırım da ayçiçek yağı üretim tesisleri gerçekleşmektedir.

Teşvikli Bitkisel Yağ Üretimi Aşamaları

Bitkisel yağların üretilmesi adımları genel olarak aşağıdaki adımları içerir. Mevzuatın diğer maddelerine de uyması halinde bu adımların genellikle tamamı teşviklerden yararlanır.

1. Bitki Hasadı: Bitkisel yağ üretimi için kullanılan bitkilerin hasat edilmesi gerekmektedir. Bu, bitkinin meyvelerinin veya tohumlarının toplanması veya bitkinin diğer kısımlarının kullanılması anlamına gelebilir. Hasat ve yetiştiricilik aşamaları teşvikten yararlanmaz.
2. Temizleme: Hasat edilen bitkiler, öncelikle yabancı maddelerden, tozdan ve kirlerden arındırılmalıdır. Bu aşamada, bitkiler genellikle yıkama ve eleme işlemlerine tabi tutulur.
3. Öğütme: Temizlenen bitkiler, öğütme veya ezme işlemine tabi tutulur. Bu, bitkilerin tohumlarının veya meyvelerinin içerisindeki yağı serbest bırakmak için mekanik olarak parçalanmasını sağlar. Bu aşamada, öğütme makineleri veya eziciler kullanılır.
4. Yağ Çıkarma (Ekstraksiyon): Öğütülen bitkilerin yağı çıkarılır. Bu adım, basınç veya çözücüler gibi farklı yöntemlerle gerçekleştirilebilir. Basınç yöntemi, yağı mekanik olarak sıkıştırarak çıkarmak için hidrolik presler veya vidalı presler kullanırken, çözücü yöntemi, bitkilerin çözücü maddeyle temas ettirilerek yağın çözücüyle ayrılmasını sağlar.
5. Vinterizasyon (Kışlaştırma): Ham bitkisel yağın düşük sıcaklıklarda kararlı kalabilmesi için vinterizasyon adımı uygulanır. Bu adımda, yağın içerisinde doğal olarak bulunan mum ve balmumu gibi maddelerin kristalleşmesi engellenir. Vinterizasyon genellikle soğutma, filtrasyon ve/veya solvent kullanımıyla gerçekleştirilir. Ülkemizde vinterizasyonda genellikle perlit adı verilen doğal madde kullanılır.
6. Rafinasyon: Vinterizasyonun ardından, ham bitkisel yağ rafinasyon sürecinden geçirilir. Rafinasyon süreci, yağın kalitesini artırmak, istenmeyen maddeleri uzaklaştırmak ve istenilen özelliklere sahip bir ürün elde etmek için uygulanır. Bu süreç ön işlemler, nötralizasyon, deodorizasyon, filtrasyon gibi adımları içerebilir.
7. Deodorizasyon (Koku Giderme): Rafine edilmiş bitkisel yağın istenmeyen kokularını ve tatlarını gidermek için deodorizasyon işlemi uygulanır. Bu adım, yağın kalitesini ve tüketiciye sunulan ürünün aromasını iyileştirmek için yüksek sıcaklık ve vakum koşullarında gerçekleştirilir.
8. Nötralizasyon: Yağın asitlik seviyesini düşürmek için kullanılır. Tüketicinin lezzet ve sağlık gereksinimlerine uygun hale getirilir. Bu adım yağın daha kararlı hale gelmesini ve iyi bir tat elde etmesini sağlar.
9. Depolama ve Paketleme: Rafine edilmiş ve deodorize edilmiş bitkisel yağ, uygun depolama koşullarında saklanır. Daha sonra paketlenerek tüketiciye sunulacak şekilde ambalajlanır. Ambalajlama işlemi, farklı boyutlarda şişeler, kutular veya diğer ambalaj malzemeleri kullanılarak gerçekleştirilebilir.

Bitkisel Yağ Yatırım Teşvikleri Nelerdir?

Bitkisel yağlar ülkemizde çok fazla tüketimi bulunan ürünlerdir. Bu ürünlerde tüketimi karşılamak için üretimin de artış göstermesi gerekir. Yerli üretim kapasitesini desteklemek, istihdamı teşvik etmek ve kaliteyi artırmak için yatırımlar desteklenmektedir. Yalnızca üretimi artırmak değil çevre dostu teknolojileri ve sürdürülebilirlik politikalarını desteklemek de ülkemiz teşvik sisteminin amaçlarındandır. Bu kapsamda, bitkisel yağların üretiminin yapıldığı tesisler bölgesel teşvik uygulamalarından yararlanır. Sektöre sağlanan yatırım teşvikleri aşağıdaki gibidir.

Bitkisel Yağ Üretimi Yatırımlarında Bölgelere Göre Uygulanan Teşvikler
Uygulanan Destek Unsurları		Yatırım Teşvik Bölgeleri
		1.	2.	3.	4.	5.	6.
KDV İstisnası		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Gümrük Vergisi Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Vergi İndirimi (YKO)		%15	%20	%25	%30	%40	%50
SGK Primi (YIL)	İşveren Desteği	2 Yıl	3 Yıl	5 Yıl	6 Yıl	7 Yıl	10Yıl
	İşçi Desteği	YOK	YOK	YOK	YOK	YOK	10Yıl
Gelir Vergisi Stopajı Desteği		YOK	YOK	YOK	YOK	YOK	10Yıl
Yatırım Yeri Tahsisi		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Faiz/Kar Payı Desteği (Puan/TL-Döviz Kredi)		YOK	YOK	3 - 1	4 - 1	5 - 2	7 - 2
Emlak Vergisi Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Bina İnşaat Harç Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Damga Vergisi ve Harç Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Diğer Muafiyetler		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR

Yararlanma Şartları

Bitkisel yağların üretimi yönlü yatırımlar teşviklerden yararlanmaktadır. Ancak, bu yatırımların teşvik mevzuatına göre karşılaması gereken bazı şartlar vardır. Teşvik sistemi bir sektörü desteklerken bazı kriterlerin sağlanmasını da şart koşar. Bu şartların yerine getirilmesi sektörde uygulanan kalite ve üretim politikalarına uyum amacı taşır. Bunları sağlayarak bitkisel yağlar sektöründe uygulanan politikalar ile uyumlu kurulan tesisler desteklenir. Diğer tesisler ise herhangi bir teşvik alamaz. Yatırım teşviklerinden yararlanmak isteyen bitkisel yağ üreticilerinin sağlaması gereken en önemli kriter asgari sabit yatırım tutarıdır. Bölgelere göre sağlanması gereken yatırım tutarı aşağıdaki tablodadır.

Bitkisel Yağ Üretimi Yatırım Teşviklerinden Yararlanma Kriterleri
Yatırım Türü		1.	2.	3.	4. / 5.	6.
Asgari Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
Tümü	4 M	3 M	2 M	1,5 M	1,5 M	1,5 M

Bitkisel Yağ Yatırım Teşviklerinden Nasıl Yararlanılır?

Bitkisel yağların üretimi yatırım teşviklerinden yararlanılması için izlenmesi gereken adımlar aşağıdaki gibidir:

1. Ürünlerin Belirlenmesi: Ülkemizde bitkisel yağ dendiğinde genellikle ayçiçeği yağı akla gelir. Teşvikli yatırım planı bulunan yatırımcılar için bitkisel yağlarda seçenek çoktur. Günümüzde tüketici eğilimleri de çeşitlenmiştir. İlk adım olarak üretilecek ürün ya da ürün gruplarının belirlenmesi gerekir.
2. Kapasitenin Belirlenmesi: Üretim yapılacak her bir ürünün kapasitesi tespit edilir. Bu kapasitelerle uyumlu makine ve teçhizat belirlenir. Teklfiler ve proforma faturalar toplanır. Bunlar fizibilite ve projelendirme aşamasında gereklidir.
3. Yatırımın Projelendirilmesi: Üretilecek yağlara ilişkin tesisin projesi yapılır. Bu proje yapılırken yatırım tüm yönleriyle ele alınır. Ayrıca, küspe ve/veya kaba un gibi yan ürünler de dikkate alınır.
4. Başvuru Belgelerinin Temini: Yatırım Teşvik Belgesi başvurusu için gerekli şirket evrakları, sgk borcu yoktur, kapasite raporu, izin ve belgeler temin edilir. Yatırım projesinin kapasitesine bağlı olarak Çevresel Etki Değerlendirme Belgesi de alınmalıdır. Ayçiçeği ve bitkisel yağların üretiminde Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Belgesi gereklidir. Bu belge başvuru öncesinde hazır edilir.
5. Teşvik Başvurusu: E-TUYS sistemi üzerinden proje oluşturularak başvuru yapılır. Değerlendirme neticesinde uygun bulunan projeler için yatırım teşvik belgesi düzenlenir.