Gıda Sanayi
Yatırım Teşvikleri

Gıda sektörüne yönelik yatırımları teşvik etmek amacıyla birçok ülkede çeşitli teşvikler ve destekler sağlanmaktadır. Gıda yatırım teşvikleri genellikle vergi indirimleri, vergi muafiyeti, kredi ve finansman imkanları, arazi tahsisleri, altyapı desteği, teknoloji transferi, eğitim ve danışmanlık hizmetleri gibi avantajları içerir. Bu teşvikler, tarım arazilerinin geliştirilmesini, işlenmiş gıda üretiminin artırılmasını, ihracatın teşvik edilmesini, istihdam yaratılmasını ve sektördeki rekabet gücünün artırılmasını hedefler. Ayrıca, organik tarım, sürdürülebilir üretim ve yenilikçi teknolojiler gibi özel alanlarda yapılan yatırımlara yönelik teşvikler de bulunmaktadır. Gıda yatırım teşvikleri, gıda sektörünün büyümesini ve sürdürülebilirliğini destekleyerek ülke ekonomisine olumlu katkılar sağlamaktadır.

Gıda Yatırımları Nelerdir?

Gıda yatırımları, tarımsal girdilerin üretildiği, işlendiği ve saklandığı tesislerdir. Tarımsal ürünlerin işlenmesi neticesinde tüketim ömrü uzar, katma değer artar, yeni ve besleyici ürünler elde edilir. Bu ürünlerin ülkemizin hatta tüm dünyanın çeşitli bölgelerine arzı mümkün olur. Tarımsla girdilerin işlenmesiyle elde edilen ürünler genelde işlenmiş tarım ürünleri olarak adlandırılır. Gıda yatırımları tarım ve hayvancılık girdilerini işleyerek besin maddelerin elde edilmesini sağlar.

Yatırım teşviklerinden yararlanabilecek gıda yatırımları şunlardır:

1. Et Ürünleri İmalatı: Büyükbaş, küçükbaş, kanatlı ve balık etlerinin işlenmesi ve saklanması yatırımlarıdır. Ayrıca, sakatatlar, salam, sosis, sucuk, pastırma gibi ürünlerin üretimidir.
2. Sebze ve Meyve İşleme Yatırımları: Sebze ve meyvelerin işlendiği ve saklandığı tesislerdir. Bu tesislerde her türlü sebze ve meyve yıkanır, parçalanır, ayıklanır, seçilir, ebatlandırılır, pişirilir, işlenir ve paketlenir. Şoklama, dondurma, soğutma veya konserve etme gibi yöntemler kullanılır. Ezmeleri katkılı meyve ve sebze ürünleri, meyve sebze barlar bu kapsamdaki ürünlerin bazılarıdır.
3. Ham ve Rafine Yağların Üretimi: Ayçiçeği, aspir, kanola, soya, susam gibi yağlı tohumlar ile ceviz, fındık, mısır, palm gibi ürünlerin bitkisel yağları ham ve rafine yağların üretimi.
4. Su ve İçecek İmalatı Yatırımları: İçme suları, doğal kaynak suları işlenir, şişelenir ve paketlenir. Maden suyu ve soda gibi doğal mineralli kaynak suları şişelenir. Kola, gazoz, enerji içeceği gibi şeker, karamel ve benzeri ürünler katkılı, gazlı ve aromalı içecekler üretilir. Meyve suları, meyve suyu konsantreleri, nektar ve benzeri içecekler üretilir.
5. Süt ve Süt Ürünleri Yatırımları: Çiğ süt üretimi, sütün işlenmesi, paketlenmesi, pastörize süt şişelem yapılan tesislerdir. Ayrıca, sütün işlendiği ve peynir, yoğurt, ayran, yayık, kefir gibi ürünlerin üretiminin yapıldığı tesislerdir. Süt tozu, peynir altı suyu tozu gibi diğer gıda tesislerine girdi olan ürünler de üretilebilir.
6. Tahıl ve Hububatların Üretimi: Buğday, arpa, mısır, çavdar, pirinç, darı, yulaf ile mercimek, nohut, fasulye, bezelye, bulgur gibi tüketim ürünlerinin üretimi ve paketlemesi yapılan yatırımlardır.
7. Şeker ve Şeker Ürünleri Yatırımları: Pancar ve kamış şekerleri, rafine kristal şeker, fruktoz, glikoz şurubu, mısır nişastası, melas, nişasta, inülin, oligosakkaritler, nişasta bazlı şekerler, glikoz şuruplarının üretimi yapılan tesislerdir. Ayrıca, sakız, ciklet, şekerleme, yumuşak şekerler, sert şekerler, draje ve benzeri ürünler de üretilir.
8. Hayvan Yemleri Üretimi: Büyükbaş, küçükbaş, kanatlı ve kümes hayvanları, balık, evcil hayvan yem ve mamalarının üretimi yapılan yatırımlardır. Bu tesislerde çeşitli katkılarla birlikte şeker ve yağ fabrikalarının küspeleri de kullanılır.
9. Ekmek ve Fırın Ürünleri İmalatı: Ekmek ve fırıncılık ürünlerinin üretimi yapılan tesislerdir. Tatlı ve tuzlu her türlü fırın ürününün; pasta, kek, börek, baklava, tatlılar ve benzeri ürünlerin soğuk, donuk, paketli veya taze üretildiği tesislerdir.
10. Bisküvi, Kek ve Çikolata Yatırımları: Tatlı ve tuzlu bisküviler, kek üretimi, krakerler, her çeşit dolgulu ve diğer çikolatalar, kokolin gibi ürünlerin üretimi yapılan tesislerdir.
11. Baharat, Sos, Sirke ve Çeşni Üretimi: Hem tüketim hem de diğer gıda fabrikalarında girdi olarak kullanılan baharatlar, hazır soslar, sirke ve çeşnilerin üretildiği, işlendiği ve paketlendiği tesislerdir. Ketçap, mayonez, hardal ve benzeri sosların üretimi ve tüketimi günümüzde büyük bir hız kazanmıştır.
12. Özel Gıdalar Üretimi: Bebek mamaları, diyet mamaları, hasta yiyecekleri, enteral beslenme ürünleri, şeker hastaları ve fenilketonüri hastaları için özel gıdalar ile çölyak hastalarının glutensiz ürünleri bu tesislerde üretilir.
13. Alkol ve Alkollü İçkiler Yatırımları: Etil alkolün üretimi yatırımları ve bira, şarap, viski, rom, tekila, cin, votka, rakı gibi alkollü içkilerin üretimi yapılan yatırımlardır.

Gıda yatırımları ülkemizin tüm bölgelerin çok sayıda tesisten oluşur. Genellikle bölgede yetişen tarım ürünleri ve hayvansal girdiler işlenir. Gıda yatırım teşvikleri bu nedenle çok yaygın kullanan bir destek mekanizmasıdır.

Gıda Yatırım Teşvikleri Nelerdir?

Gıda yatırım teşvikleri ülkemizin tüm bölgelerinde uygulanır. Tarım, hayvancılık ve gıda yatırımları tüm ülkeler için kritik öneme sahiptir. Temel tüketim ürünlerinde yerli üretim ve yeterlilik seviyesini sağlamak için tüm hükümetler çeşitli teşvik programları uygular. Ülkemizde gıda yatırımları bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenir. Kriterleri sağlayan gıda yatırımlarına aşağıdaki destekler verilir.

Gıda Yatırımlarında Bölgelere Göre Uygulanan Teşvikler
Uygulanan Destek Unsurları		Yatırım Teşvik Bölgeleri
		1.	2.	3.	4.	5.	6.
KDV İstisnası		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Gümrük Vergisi Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Vergi İndirimi (YKO)		%15	%20	%25	%30	%40	%50
SGK Primi (YIL)	İşveren Desteği	2 Yıl	3 Yıl	5 Yıl	6 Yıl	7 Yıl	10Yıl
	İşçi Desteği	YOK	YOK	YOK	YOK	YOK	10Yıl
Gelir Vergisi Stopajı Desteği		YOK	YOK	YOK	YOK	YOK	10Yıl
Yatırım Yeri Tahsisi		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Faiz/Kar Payı Desteği (Puan/TL-Döviz Kredi)		YOK	YOK	3 - 1	4 - 1	5 - 2	7 - 2
Emlak Vergisi Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Bina İnşaat Harç Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Damga Vergisi ve Harç Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Diğer Muafiyetler		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR

Yararlanma Şartları

Gıda yatırım teşviklerinden yararlanma şartları ürün bazlı değerlendirme gerektirir. Gıda ürünlerinin üretimi hem çok yoğun bir biçimde desteklenmekte hem de birçok kriter doğrultusunda düzenlenmektedir. Bu kriterleri sağlayan yatırımcılar teşviklerden yararlanır. Ancak, kriterlerin dikkatle incelenmesi ve teşvik edilmeyen ürünlerin bu tesislerde üretilmemesi şarttır. Teşvik sisteminin en önemli kriteri yatırım tutarıdır. Gıda yatırımlarında bölgesel teşviklerden yararlanmak için sağlanması gereken asgari yatırım tutarları aşağıdaki gibidir.

Gıda Yatırım Teşviklerinden Yararlanma Kriterleri
Yatırım Türü		1.	2.	3.	4. / 5.	6.
Asgari Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
Tümü	4 M	3 M	2 M	1,5 M	1,5 M	1,5 M

Teşvik Edilmeyen Gıda Yatırımları

Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmeyecek gıda yatırımları şunlardır:

1. Un: Modernizasyon dışında yeni kurulan veya kapasite artıran un yatırımları,
2. İrmik: Makarna entegre tesislerindeki irmik üretimi dışındaki münferit irmik üretim tesisleri,
3. Yem: Balık unu, balık yağı, balık yemi, entegre hayvancılık yatırımları içerisinde karma yem ve yem bitkileri yetiştiriciliği ile 4., 5. ve 6. bölgenin organize sanayi bölgelerindeki komple yeni yatırım cinsi yem tesisleri hariç, yem üretimi yatırımları,
4. Mısır Nişastası ve Nişasta Bazlı Şeker: Nişasta sütünden, münhasıran kristal fruktoz üretimi yapılan yatırımlar dışındaki mısır nişastası ve NBŞ yatırımları,
5. Catering ve hazır yemek hizmetleri,
6. Küp şeker üretimi,
7. 5 ton/gün ve altı süt tesisleri,
8. Tütün ürünleri imalatı,

yatırımları teşvik edilmez. Bu yatırımlar için herhangi bir destek sağlanmaz.

Gıda Yatırım Teşviklerinden Nasıl Yararlanılır?

Gıda yatırım teşviklerinden yararlanılması için yapılması gerekenler şunlardır:

1. Ürünlerin Belirlenmesi: Yatırım kapsamında üretilecek ürün ve ürün gruplarının belirlenmesi gerekir. Bazı ürün grupları birlikte üretilebilir ancak Türk Gıda Kodeksi kapsamında belirli ürünlerin aynı hatta üretimi uygun değildir. ürünlerin üretim ve piyasaya arz koşulları açısından mevzuat hükümlerinin analizi bu aşamada önemlidir.
2. Kapasitenin Belirlenmesi: Ürünlerin üretim kapasitelerinin belirlenmesi gerekir. Yatırım projesi, üretim binaları ve makinelerin kapasite ile uyumlu seçilmesi gerekir.
3. Yatırımın Projelendirilmesi: Ürünlere ilişkin tüm detayların her aldığı yatırım projesi oluşturulur. Bu projede finansman, yatırım tutarı gibi tüm değerler yer alır.
4. Başvuru Belgelerinin Temini: Gıda ürünleri birçok düzenlemeye tabidir. Tarım ve Orman Bakanlığı, Şeker Dairesi ile Türün ve Alkol Dairesi gibi kurumlardan izin, belge ve tesisi kuruluş onayı alınması gerekir. Dahası bazı gıda yatırımlarında Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Belgesi gerekir. Yatırıma başlamadan önce tüm belgeler temin edilmelidir.
5. Teşvik Başvurusu: E-TUYS sistemi üzerinden proje oluşturularak başvuru yapılır. Değerlendirme neticesinde uygun bulunan projeler için yatırım teşvik belgesi düzenlenir.