NES (Nükleer Enerji Santrali)
Yatırım Teşvikleri

NES ya da Nükleer Enerji Santrali, son yıllarda ülkemizde de yatırıma başlanan bir alandır. Dünyada uzun yıllardır uygulanan ve son dönemde ülkemizde de kurulmaya başlanan bir enerji kaynağıdır. Atom çekirteklerinin fizyon veya füzyon tepkimelerinden açığa çıkan enerjinin kullanılması esasına dayalıdır. Nükleer enerji tesisleri genellikle çok büyük ölçekli yatırımlardır. Nükleer reaksiyonlar reaktör adı verilen kısımlarda gerçekleşir ve çok büyük miktarda enerji açığa çıkar. Nükleer enerji santralleri için ülkemizde öncelikli yatırım teşvik sistemi kapsamındaki destekler uygulanmaktadır.

Nükleer Enerji Santrali (NES) Yatırımları Nelerdir?

Nükleer enerji santralleri, yüksek elektrik üretim kapasitesi, düşük karbon salınımı ve sürekli enerji arzı gibi avantajlara sahiptir. Ancak, nükleer enerji üretimiyle ilgili ciddi güvenlik ve atık yönetimi sorunları de mevcuttur. Bu nedenle, nükleer enerji santralleri kurulumu ve işletimi, sıkı güvenlik önlemleri ve düzenlemeler gerektirir.

NES tesislerinde uranyum, toryum ya da olütonyum gibi radyoaktif yakıtlar kullanılır. Radyoaktif atom çekirdekleri fizyon tepkimeleri sırasında bölünerek çok yüksek bir enerji açığa çıkarır. Nötronların hızını yavaşlatarak reaksiyon kararlılığını optimize etmek için bazı durumlarda su (H2O) veya döteryum ile değiştirilmiş ağır su (D2O) kullanılır.

Nükleer enerji santralleri dünyada kabul görmüş haliyle genellikle 2 farklı şekilde sınıflandırılır, bunlar:

1. Basınçlı Su Reaktörü (PWR - Pressurized Water Reactor): Basınçlı Su Reaktörleri, en yaygın kullanılan nükleer enerji santrali türüdür. Bu tip reaktörlerde nükleer yakıt, su ile soğutulan basınçlı bir sistemde bulunur. Isı, reaktördeki su tarafından emilir ve bu su daha sonra buhar jeneratöründe buharlaştırılır. Oluşan buhar, türbinleri çalıştırarak elektrik üretimini sağlar.
2. Sıvı Metal Soğutmalı Reaktör (LMFR - Liquid Metal Fast Reactor): Sıvı Metal Soğutmalı Reaktörlerde, sodyum veya kurşun-bismüt gibi sıvı metaller, hem reaktörü soğutmak hem de nötronları yavaşlatmak için kullanılır. Bu tür reaktörlerde, nükleer yakıt ve soğutucu olarak sıvı metal kullanılır. Sıvı metal, yüksek sıcaklıkta kalabilir ve nötronların hızını yavaşlatmak için daha etkili bir şekilde kullanılır.

Her bir nükleer enerji santral türü, farklı tasarım özelliklerine, işleyişe ve avantajlara sahiptir. Seçilen reaktör türü, bir ülkenin enerji politikaları, güvenlik ihtiyaçları ve teknolojik yetenekleri gibi birçok faktöre bağlı olarak değişebilir. Yukarıdaki genel sınıflandırmaya ilave olarak aşağıdaki reaktör sınıflandırması da bulunmaktadır.

1. Hızlı Reaktörler: Hızlı reaktörlerde, hızlı nötronlar kullanılır ve nötronların hızını yavaşlatmak için modere edici maddeye ihtiyaç duyulmaz. Bu tür reaktörler, nükleer yakıtı daha etkin bir şekilde kullanma potansiyeline sahiptir.
2. Grafitten Modereli Reaktörler: Grafitten Modereli Reaktörlerde, grafit modere edici olarak kullanılır. Grafit, nötronları yavaşlatarak fisyon reaksiyonlarını sürdürmek için kullanılır. Bu tür reaktörlerin tasarımları ve işleyişleri farklılık gösterebilir.

NES Nükleer Enerji Santrali Yatırım Teşvikleri Nelerdir?

NES yani Nükleer Enerji Santrali yatırımları çok büyük ve önemli yatırımlardır. Genellikle devlet eliyle yapılan veya çok sıkı regüle edilen yatırımlardır. Bu projeler için öncelikli yatırım teşvik sistemi kapsamında aşağıdaki destekler uygulanır.

NES Nükleer Enerji Santrali Yatırımlarında Bölgelere Göre Uygulanan Teşvikler
Uygulanan Destek Unsurları		Yatırım Teşvik Bölgeleri
		1.2.3.4.ve 5. BÖLGELER	6. BÖLGE
KDV İstisnası		VAR	VAR
Gümrük Vergisi Muafiyeti		VAR	VAR
Vergi İndirimi (YKO)		%40	%50
SGK Primi (YIL)	İşveren Desteği	7 Yıl	10 Yıl
	İşçi Desteği	YOK	10 Yıl
Gelir Vergisi Stopajı Desteği		YOK	10Yıl
Yatırım Yeri Tahsisi		VAR	VAR
Faiz/Kar Payı Desteği (Puan/TL-Döviz Kredi)		5 - 2	7 - 2
Emlak Vergisi Muafiyeti		VAR	VAR
Bina İnşaat Harç Muafiyeti		VAR	VAR
Damga Vergisi ve Harç Muafiyeti		VAR	VAR
Diğer Muafiyetler		VAR	VAR

Teşvik Verilen NES Nükleer Enerji Santrali Tesisleri

NES yani nükleer enerji santrali sistemleri, çeşitli ve kompleks bileşenlerden oluşur. Bu tesislerin büyük bir bölümü teşvik kapsamına alınmaktadır. Biyokütle atık kaynaklarını kullanarak enerji üreten bu tesisler genellikle aşağıdaki bileşenlerden oluşur:

1. Reaktör: Nükleer fisyon veya füzyonun gerçekleştiği bölüm olan reaktör, nükleer enerjinin üretildiği merkezi bir bileşendir. Farklı türde reaktörler mevcuttur, ancak en yaygın olanı fisyon reaktörleridir. Reaktörde nükleer yakıt kullanılır ve kontrol çubukları veya diğer yöntemlerle fisyon reaksiyonunun kontrolü sağlanır.
2. Yakıt: Nükleer reaksiyonları desteklemek için kullanılan nükleer yakıtlar, genellikle zenginleştirilmiş uranyum veya plütonyum içerir. Yakıt, reaktördeki yakıt çubukları veya yakıt elemanları şeklinde düzenlenir.
3. Soğutma Sistemi: Reaktörde oluşan ısıyı yönetmek ve kontrol etmek için kullanılan soğutma sistemi, genellikle su veya sodyum gibi bir soğutucu akışkan kullanır. Soğutma sistemi, reaktörün çalışma sıcaklığını ve basıncını kontrol eder ve ısıyı bir buhar jeneratörüne veya doğrudan bir türbini aktarır.
4. Buhar Jeneratörü: Reaktörden gelen ısıyı kullanarak suyu buharlaştıran bir bileşendir. Buhar jeneratörü, soğutucu akışkan tarafından ısıtılan suyu dönüştürerek yüksek basınçlı ve yüksek sıcaklıklı buhar üretir. Bu buhar daha sonra bir türbinde kullanılır.
5. Türbin: Buharın yüksek basınçlı ve yüksek sıcaklıktaki enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren bir bileşendir. Türbin döner ve bir jeneratör aracılığıyla elektrik üretmek için mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirir.
6. Jeneratör: Türbinden gelen mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren bir bileşendir. Jeneratör, manyetik alan oluşturarak dönme hareketini elektrik enerjisine çevirir ve elektrik şebekesine iletilmek üzere elektrik enerjisi üretir.
7. Emniyet Sistemleri: NES'lerde, reaktörün güvenli çalışmasını sağlamak ve nükleer kazaları önlemek için çeşitli emniyet sistemleri bulunur. Bunlar arasında soğutma sistemleri, reaktör kontrol sistemleri, acil durum soğutma sistemleri, radyasyon sızıntısı tespit ve önleme sistemleri bulunabilir.

Nükleer enerji yatırımları çok karmaşık ve farklı tipte bileşenleri içeren yatırımlardır. Bunlar genel bilgilendirme amaçlı tipik tesislerin bileşenleridir. Öte yandan, bu tesisler kurulum, işletim ve güvenlik yönünden her geçen gün gelişmekte ve farklılaşmaktadır.