Şeker ve şekerleme yatırım teşvikleri, ülkemiz şeker sektörüne verilen devlet destekleridir. Özellikle şeker üretimi kotaya tabi ve son derece sıkı bir biçimde takip edilen bir sektördür. Şeker üretimi kotaya tabi yürütülür ve kota sahibi firmalar ancak kota miktarı kadar üretim yapabilir. Şekerin kullanıldığı şekerleme türü ürünlerin üretimi ise kotaya tabi değildir. Bunlar gıda ürünleri üretimi sayılır. İzinler ve teşvikler yönünden bisküvi üretimine benzer gıda fabrikaları olarak değerlendirilirler. Hem şeker hem de şekerleme üretimi yatırımlarına verilen teşvikler tüm yönleriyle açıklanmıştır.

Şeker üretimine ve şekerleme yatırımlarına yönelik Yatırım Teşvik Belgesi alınması mümkündür. Şeker üretimi için teşvikten yararlanmak için ilgili Tarım ve Orman Bakanlığından tesis kurma izni alınması şarttır.

Şeker ve Şekerleme Yatırımları

Şeker üretimi ülkemiz için son derece hassastır. Şeker kamışı veya pancarının işlenmesi neticesinde elde edilen şeker ve şeker türevleri vardır. Ayrıca, mısır ve benzeri ürünlerde elde edilen nişasta bazlı şeker de üretim kotaları dahilinde üretilmektedir. Şeker fabrikalarından yan ürün olarak melas ve yem katkısı olarak küspe çıkar. Bunların her biri ayrı birer ürün olarak satılır ve değerlidir. Bunların yanı sıra şekerlemeler, sert ve yumuşak şekerler, jelobonlar ve drajeler gibi birçok ürün vardır. Bu ürünler hem iç piyasa hem de yurt dışında son derece yoğun bir biçimde satılmaktadır.

Şeker ve Şekerleme Yatırımları

1. Teşvik Edilen Şeker ve Şekerleme Yatırımları

Yatırım teşviklerinden yararlanabilecek şeker ve şekerleme yatırımları şunlardır:

  1. Toz Şeker: En yaygın kullanılan şeker çeşitlerinden biridir. Beyaz renkte, ince taneli bir yapıya sahiptir ve genellikle tatlıların ve içeceklerin içerisinde kullanılır.
  2. Küp Şeker: Küp şeklinde tasarlanmış, sert ve yoğun bir şeker çeşididir. Genellikle çay ve kahve gibi sıcak içeceklerin tatlandırılmasında kullanılır.
  3. Pudra Şekeri: İnce öğütülmüş şekerdir ve toz şekere benzer bir yapıya sahiptir. Pastaların, kurabiyelerin ve tatlıların üzerine serpilerek veya glazür haline getirilerek kullanılır.
  4. Kahverengi Şeker: Beyaz şekerden farklı olarak, melas içeriği nedeniyle kahverengi renkte ve hafif karamelli bir tat profiline sahiptir. Kahvaltılık gevrekler, kekler, soslar ve tatlılar gibi birçok üründe tercih edilir.
  5. Akçaağaç Şurubu: Akçaağaç ağacının özsuyunun kaynatılması sonucu elde edilen doğal bir tatlandırıcıdır. Özellikle kahvaltılıklar, waffle ve pancake gibi yiyeceklerde kullanılır.
  6. Agave Şurubu: Agave bitkisinden elde edilen şeker alternatifidir. Doğal bir tatlandırıcı olarak kullanılır ve özellikle sağlıklı tariflerde tercih edilir.
  7. Şekerlemeler ve Şekerler: Şekerden yapılan tatlı ve çeşitli şekillerde olan şekerlemeler, draje ve şeker kaplı ürünler çeşitli tatlı atıştırmalıklar olarak tüketilir.
  8. Sakızlar: Şekerli veya tatlandırıcılı sakızlar.
  9. Pastil ve Nefes Tazeleri: Pastil ve nefes tazeleri, ağız kokusunu gidermek veya boğazı yatıştırmak için kullanılan şekerleme ürünleridir. Mentol, nane veya meyve aromalarıyla zenginleştirilir ve genellikle boğaz pastilleri veya sakız formunda bulunur.
  10. Jöle ve Jelibonlar: Jöle ve jelibonlar, şeker, su ve jelatin veya pektin gibi jöleleştirici maddelerin karışımından yapılan şekerleme ürünleridir. Farklı şekillerde, renklerde ve tatlarla sunulurlar.
  11. Drajeler: Drajeler, şeker veya çikolata kaplanmış küçük parçalar veya çekirdeklerdir. Fındık, badem, kahve çekirdekleri, kuru meyveler veya şekerle kaplanmış çikolata parçacıkları gibi çeşitli dolgu malzemeleri kullanılabilir.

2. Teşvik Edilmeyen Şeker ve Şekerleme Yatırımları

Bunların yanı sıra sanayide girdi olarak kullanılan şeker, nişasta bazlı şeker (NBŞ) ve şekerli ürün türevleri vardır. Bunlara yönelik yatırımlar teşvik edilmez. Teşvik edilmeyecek nişasta bazlı şeker yatırımları aşağıdaki gibidir:

  1. Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu (YFMS): Mısır nişastasının işlenmesiyle elde edilen bir şeker türüdür. Mısır şurubu, mısır nişastasının enzimatik olarak hidroliz edilmesiyle elde edilen bir tatlandırıcıdır. Yüksek fruktozlu mısır şurubu, fruktoz ve glikozun bir karışımını içerir. Yüksek fruktozlu mısır şurubu, tatlandırıcı olarak çeşitli gıda ürünlerinde ve içeceklerde kullanılır.
  2. Mısır Şurubu ve Mısır Nişastası: Mısır nişastasının hidroliz edilmesiyle elde edilen bir tatlandırıcıdır. Mısır şurubu, glikozun bir karışımını içerir. Genellikle tatlandırıcı olarak kullanılır ve birçok işlenmiş gıda ürününde bulunabilir.
  3. Maltodekstrin: Nişasta bazlı bir şeker türü olan maltodekstrin, nişastanın hidroliz edilmesiyle elde edilir. Glikoz moleküllerinin birleşmesinden oluşur ve birçok işlenmiş gıda ürününde bulunabilir. Maltodekstrin, sıvıları kalınlaştırmak, kuru karışımların stabilitesini artırmak ve tatlandırıcı olarak kullanılmak üzere yaygın olarak kullanılır.
  4. İnvert Şeker: İnvert şeker, sukrozun hidroliz edilmesiyle elde edilen bir şeker türüdür. Hidroliz işlemi sonucunda sukroz, glukoz ve fruktozun bir karışımını oluşturur. İnvert şeker, özellikle şekerlemelerde, tatlılarda ve içeceklerde kullanılır.
  5. Küp Şeker: Kristal şeker alınarak yalnızca küp şeker yapılan ve paketlenen tesislerdir.

Önemli Uyarı!
Yalnızca küp şeker üretimi yapan tesisler için Yatırım Teşvik Belgesi verilmez. Ayrıca, nişasta bazlı şekerlerin üretimi de teşvik edilmez.

Şeker Kotaları Nedir?

Ülkemizde üretilebilecek ve iç piyasaya arz edilebilecek şeker miktarlarının belirlendiği şeker kotaları Cumhurbaşkanı Kararı ile belirlenmektedir. Ülkemizde 3 farklı şeker kotası vardır, bunlar:

  1. A Kotası: Yurt içine arz edilebilecek pancar şekeri ve nişasta bazlı şeker miktarını belirler. Nişasta bazlı şeker kotası, A kotasının %2,5'i kadar belirlenir.
  2. B. Kotası: Yurt içi talebin karşılanamaması halinde hazır bulundurulmak üzere güvenlik payıdır. A kotasının %5'i kadar belirlenir.
  3. C. Kotası: A ve B kotalarının dışında yurt içinde pazarlanmayan şekerdir. C kotası ihraç kaydıyla temin edilen ham ve beyaz şekerdir.

Şeker üretimi ile ilgili piyasa düzenleme ve denetim yetkisi Tarım ve Orman Bakanlığı Şeker Dairesi Başkanlığına verilmiştir.

2022/2023 pazarlama yılı için belirlenen şeker kota miktarları aşağıdaki tablodaki gibidir.

Kota Türü Şeker Türü Kota Miktarı
A Kotası Pancar Şekeri (A Kotasının %97,5'i) 2.681.250 ton
Nişasta Bazlı Şeker (A Kotasının %2,5'i) 68.750 ton
Toplam A Kotası 2.750.000 ton
B Kotası (A Kotasının %5'i) 134.062 ton
C Kotası (A ve B Kotası dışı ihraç kayıtlı şekerler) Sınırsız

Kaynak: 2022/2023 Yılı Şeker Kotalarının Belirlenmesine İlişkin 24 Mart 2022 tarih ve 31788 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 23 Mart 2022 tarihli ve 5351 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı

Şeker Yatırım Teşvikleri Nelerdir?

Şeker üretimi için Yatırım Teşvik Belgesi almak biraz karmaşık bir süreçtir. Çeşitli izinler gerektirir. Ayrıca, yatırım projesinin son derece hassas yapılması gerekir. Aksi halde yatırım teşvik belgesi alınması mümkün olmaz. Öte yandan, şekerleme ürünlerine yatırım teşvik almak görece kolaydır. Şeker ve şekerleme yatırımları genel ve bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenmektedir. Bu sektörün yatırımlarından bölgesel desteklerden yararlananlar için aşağıdaki destekler sağlanmaktadır.

Şeker ve Şekerleme Yatırımlarında Bölgelere Göre Uygulanan Teşvikler
Uygulanan Destek Unsurları
Yatırım Teşvik Bölgeleri
1. 2. 3. 4. 5. 6.
KDV İstisnası VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Gümrük Vergisi Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Vergi İndirimi (YKO) %15 %20 %25 %30 %40 %50
SGK Primi (YIL) İşveren Desteği 2 Yıl 3 Yıl 5 Yıl 6 Yıl 7 Yıl 10Yıl
İşçi Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10Yıl
Gelir Vergisi Stopajı Desteği YOK YOK YOK YOK YOK 10Yıl
Yatırım Yeri Tahsisi VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Faiz/Kar Payı Desteği (Puan/TL-Döviz Kredi) YOK YOK 3 - 1 4 - 1 5 - 2 7 - 2
Emlak Vergisi Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Bina İnşaat Harç Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Damga Vergisi ve Harç Muafiyeti VAR VAR VAR VAR VAR VAR
Diğer Muafiyetler VAR VAR VAR VAR VAR VAR

Önemli Açıklama!
Nişasta bazlı şeker, mısır nişastası ve küp şeker üretimi yapan tesisler için Yatırım Teşvik Belgesi alınması mümkün değildir. Ayrıca, Şeker Dairesi Başkanlığından tesis kuruluş izni bulunmayan yatırımlara da teşvik verilmez.

Yararlanma Şartları

Şeker ve şekerleme ile ilgili yatırımlarda çok hassas düzenlemeler vardır. Bölgesel teşviklerden yararlanacak yatırımlar kısıtlı tutulmuştur. Güncel yatırım teşvik mevzuatı yatırım bölgesi ve yatırım tutarına bağlı kurgulanmıştır. Bu sektörde ürünlerin ve yatırım projesinin teşvik almak üzerindeki etkisi büyüktür. Bunların yanı sıra, şeker ve şekerleme yatırımcılarının sağlaması gereken asgari sabit yatırım tutarları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Şeker ve Şekerleme Yatırım Teşviklerinden Yararlanma Kriterleri
Yatırım Türü 1. 2. 3. 4. / 5. 6.
Asgari Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
Tümü 4 M 3 M 2 M 1,5 M 1,5 M 1,5 M

Şeker ve Şekerleme Yatırım Teşviklerinden Nasıl Yararlanılır?

Şeker ve şekerleme üretiminin yapıldığı tesislerin üretimi yatırım teşviklerinden yararlanılması için izlenmesi gereken adımlar aşağıdaki gibidir:

  1. Ürünlerin Belirlenmesi: Şeker ve şekerleme tesisleri için süreçler birbirinden farklıdır. Bir tanesi doğrudan şekerin işlendiği ve üretildiği tesislerdir. Son derece karmaşık mevzuat hükümlerine göre kurulur. Şekerleme tesisleri ise daha serbesttir. Bu nedenle, öncelikle tesisin üretim yelpazesi belirlenmelidir.
  2. Kapasitenin Belirlenmesi: Şeker üretimi için kota tahsis edilmiş ise buna göre kapasite belirlenir. Ayrıca, kapasite belirlenirken ihracat potansiyeli de dikkate alınır. Ancak, yurt içine arz edilecek miktar A kotasından firmaya tahsis edilen miktar kadardır. Bu nedenle, şeker üretiminde kapasitenin belirlenmesi kritik öneme sahiptir.
  3. Yatırımın Projelendirilmesi: Şeker yatırımında kapasite ve kotaya uygun bir projenin oluşturulması gerekir. Şekerleme tesisi için ise bu karmaşık süreçlere ihtiyaç yoktur. Her iki yatırım için de yatırım yeri, finansman, makine ve teçhizat gibi detaylar net bir biçimde ortaya konmalıdır.
  4. Başvuru Belgelerinin Temini: Yatırım Teşvik Belgesi başvurusu için gerekli şirket evrakları, sgk borcu yoktur, kapasite raporu, izin ve belgeler temin edilir. Ayrıca, tesisin kurulacağı yer organize sanayi bölgesinde ise ilave teşvik alınır. Bu durumda osb yönetiminden yazı temin edilmesi de gereklidir. Bunların yanı sıra en önemli belge şeker üretim tesisi kuruluş iznidir. Bu izin olmadan Yatırım Teşvik Belgesi alınması ve tesisin kurulması mümkün değildir. Bu izin Tarım ve Orman Bakanlığı Şeker Dairesi Başkanlığı tarafından verilmektedir.
  5. Teşvik Başvurusu: E-TUYS sistemi üzerinden proje oluşturularak başvuru yapılır. Değerlendirme neticesinde uygun bulunan projeler için yatırım teşvik belgesi düzenlenir.

GES ve Enerji Yatırımları
Şeker fabrikalarının oldukça yüksek enerji tüketimi bulunur. GES yatırımı yapılması halinde ilave teşvikler uygulanmaktadır. Ana yatırımdan bağımsız değerlendirilen GES tesisi için ayrı bir bölgesel teşvik belgesi alınması ve 4. bölgenin desteklerinden yararlanılması mümkündür. Detaylar için:

GES Yatırım Teşvikleri