Zeytin ve Zeytin Yağı
Yatırım Teşvikleri

Zeytin ve zeytin yağı üretimine sağlanan yatırım teşvikleri ülkemiz için son derece önemlidir. Ülkemiz zeytin ve zeytin yağı üretim kapasitesi ve ihracat potansiyeli yüksektir. Bu durum dikkate alındığında üretiminin de desteklenmesi şarttır. Ülkemiz tarım politikaları çerçevesinde zeytin üretimi, zeytinin işlenmesi ve zeytin yağı ve diğer zeytin ürünlerinin üretimi de önemli destekler alır. Bu destekler nelerdir, hangi yatırımlar teşvik edilir, kimler teşviklerden yararlanabilir tüm yönleriyle açıklanmıştır.

Zeytin Üretimi Yatırımları Nelerdir?

Zeytin üretimi uygun toprak ve iklim koşullarının bulunduğu bölgelerde yapılır. Zeytin ağaçları Akdeniz ikliminin bulunduğu alanlarda kolaylıkla yetişir. Sofralık zeytinin üretimi için topraktan zeytin yetiştiriciliği çok önemlidir. Ancak toprakta zeytin yetiştiriciliğine teşvik bulunmaz. Bunun yerine zeytinlerin üretim tesisine getirildiği andan itibaren yapılacak yatırımlar teşviklerden yararlanır.

Zeytinler beton ve plastik tanklarda (salamura tankları) salamura edilir. Uzun süre bekletilen zeytinlerin acı tadı ortadan kaybolarak sofra zeytini tadına gelir. Daha sonra bu zeytinler yıkanır, ayıklanır, tasnif edilir ve paketlenir. Çeşitli boyutlarda cam, plastik veya teneke kutulara yerleştirilir. Zeytin yağı ve ayçiçeği yağı içerisinde zevk edilir. Zeytin yağının erken donma özelliği ve yüksek maliyeti nedeniyle genellikle paketli zeytinler ayçiçek yağı içerisinde muhafaza edilir. Bu durum üretim veya ihracat açısından kalite düşüşüne neden olacak bir durum değildir.

Yatırım teşviklerinden yararlanabilecek zeytin üretimi yatırımları şunlardır:

1. Yeşil Zeytin: Yeşil zeytinler, olgunlaşma sürecindeki zeytinlerdir. Genellikle tuzlama veya sirkeli su ile işlenerek paketlenir. Tuzlama işlemi, zeytinlerin tatlarını ve dokularını korurken dayanıklılıklarını artırır.
2. Siyah Zeytin: Siyah zeytinler, tamamen olgunlaşmış zeytinlerdir. İşlenme sürecinde zeytinlerin rengi siyaha dönüşür. Siyah zeytinlerin işlenmesinde, tuzlama, fermente etme veya doğal siyahlaştırma yöntemleri kullanılabilir.
3. Çizik Zeytin: Çizik zeytinler, zeytinlerin kabuklarına bıçak veya kesici aletlerle hafif çizikler atılarak işlenir. Bu çizikler, zeytinin içine tuzun daha kolay nüfuz etmesini sağlar. Çizik zeytinler genellikle tuzlama veya salamura yöntemiyle hazırlanır.
4. Doldurulmuş Zeytin: Doldurulmuş zeytinler, zeytinlerin çekirdekleri çıkarılarak içlerine farklı malzemelerin doldurulduğu zeytin çeşididir. Bu malzemeler arasında badem, peynir, biber veya sarımsak gibi çeşitli dolgular bulunabilir. Doldurulmuş zeytinler genellikle salamura veya sirkeli su içinde paketlenir.
5. Kalamata Zeytini: Kalamata zeytinleri, Yunanistan'ın Kalamata bölgesine özgü olan bir çeşittir. Bu zeytinler büyük, oval şekilli ve koyu siyah renklidir. Kalamata zeytinleri genellikle salamura yöntemiyle hazırlanır ve karakteristik bir aromaya sahiptir.
6. Manzanilla Zeytini: Manzanilla zeytinleri, İspanya kökenli bir çeşittir. Küçük ve yeşil renkte olan bu zeytinler, hafif acı bir tada sahiptir. Tuzlama veya sirkeli su içinde işlenerek paketlenir.
7. Cezayir Zeytini: Cezayir zeytinleri, büyük ve etli bir çeşittir. Kabukları parlak siyah renkte ve tadı yoğundur. Genellikle salamura yöntemiyle hazırlanarak paketlenir.

Yatırım teşviklerinden yaygın biçimde yararlanılan zeytin yatırımları genellikle yeşil zeytin, siyah zeytin, çizik zeytin ve doldurulmuş zeytin üretimi yatırımlarıdır.

Zeytin İşleme Yatırımları Nelerdir?

Zeytin yalnızca tüketim ürünü değil aynı zamanda önemli birçok ürüne dönüşebilen bir hammaddedir. Zeytin temel olarak tüketim ürünüdür. Sağlıklı ve besleyici bir meyvedir. Bunların yanı sıra zeytin işlenerek elde edilen prina ve zeytin yağlı sabunlar gibi sanayi ürünleri de bulunur. Yatırım teşviklerinden yararlanacak şekilde üretilebilen zeytine dayalı sanayi ürünleri aşağıdaki gibidir.

1. Zeytinyağı: Zeytin, zeytinyağı üretimi için en yaygın kullanılan üründür. Zeytinler preslenerek veya ekstraksiyon yöntemiyle zeytinyağı elde edilir. Zeytinyağı, gıda sektöründe kullanıldığı gibi kozmetik ve ilaç endüstrisinde de kullanılır.
2. Zeytin Yaprağı Ekstraktı: Zeytin yapraklarından elde edilen ekstrakt, sağlık ve kozmetik sektörlerinde kullanılır. Antioksidan özelliklere sahip olan zeytin yaprağı ekstraktı, sağlıklı yaşam destek ürünleri, cilt bakımı ürünleri ve takviye edici gıdalarda kullanılır.
3. Zeytin Ağacı Yağı: Zeytin ağacı yapraklarından veya çekirdeklerinden elde edilen yağ, kozmetik sektöründe kullanılır. Cilt bakım ürünlerinde, saç bakım ürünlerinde ve masaj yağı olarak kullanılabilir.
4. Zeytin Çekirdek Ekstraktı: Zeytin çekirdeklerinden elde edilen ekstrakt, antioksidan özelliklere sahiptir ve besin takviyelerinde kullanılır. Zeytin çekirdek ekstraktı, genellikle kapsül veya tablet formunda sunulur.
5. Zeytin Püresi ve Ezmesi: İşlenmiş zeytinlerin öğütülerek püre haline getirilmesiyle elde edilen üründür. Zeytin püresi, soslar, salatalar ve atıştırmalıklarda kullanılabilir.
6. Zeytin Çekirdeği Isıtıcıları: Zeytin çekirdeklerinin öğütülmesiyle elde edilen toz, ısıtıcı malzemelerinde kullanılır. Özellikle kış aylarında el ısısını sağlamak için kullanılan ısıtıcı ürünlerde kullanılır.
7. Zeytin Ahşap Ürünleri: Zeytin ağacının ahşapları, mobilya, mutfak gereçleri, kesme tahtaları, hediyelik eşyalar ve dekoratif ürünler gibi çeşitli amaçlar için kullanılabilir.
8. Zeytin Prinası: Zeytin prinası, zeytinin işlenmesi sırasında ortaya çıkan atık malzemedir. Zeytinlerin yıkanması ve preslenmesiyle zeytinyağı elde edilirken, geriye kalan posa ve çekirdekler zeytin prinasını oluşturur. Zeytin prinası, hayvancılık sektöründe yem katkısı olarak kullanılır. Ayrıca biyokütle enerji üretimi veya kompost yapımında da kullanılabilir.
9. Zeytinyağlı Sabun: Zeytinyağlı sabun, zeytinyağı ve diğer doğal yağlar kullanılarak üretilen bir sabun çeşididir. Zeytinyağı, sabuna yumuşaklık, nemlendirme ve besleyici özellikler kazandırır. Zeytinyağlı sabun, cildi nazikçe temizlerken nem dengesini korur ve cildi yumuşak tutar. Aynı zamanda çevre dostu bir üründür.

Ülkemizde zeytin yağı, prina ve zeytin yağlı sabunlar başta olmak üzere ekstraktlar, zeytin ezmesi gibi birçok yatırım yapılmakta, bunların bir çoğu teşviklerden yoğun bir biçimde yararlanmaktadır.

Zeytin Yağı Yatırımları Nelerdir?

Akdeniz iklim özellikleri nedeniyle zeytin yetiştiriciliği yönünden ülkemiz şanslıdır. Birçok bölgede yoğun ve kaliteli zeytin yetiştiriciliği yapılabilir. Bu zeytinler ise zeytin yağı üretiminde yoğun bir biçimde kullanılır. Üretilen zeytin yağları ihracat ve iç piyasaya arz yoluyla tüketilir. Zeytin yağı sağlıklı bir yağ alternatifi olması nedeniyle çok tercih edilir. Bu nedenle, her geçen gün zeytin yağı üretimi artmakta, yeni zeytin yağı yatırımları teşviklerden yararlanmaktadır. Yatırım teşviklerinden yararlanacak zeytin yağı yatırımlarında üretim proses ve aşamaları şunlardır.

1. Hasat: Zeytin ağaçlarındaki olgun zeytinlerin hasat edilmesiyle başlar. Hasat zamanı, zeytin çeşidine, coğrafi bölgeye ve üreticinin tercihlerine bağlı olarak değişebilir. Zeytinler genellikle elle veya mekanik hasat makineleriyle toplanır. Hasat aşaması tesis dışında olduğu için yatırım teşviklerinden yararlanmaz.
2. Temizleme: Hasat edilen zeytinler, yaprak ve diğer yabancı maddelerden arındırılmak için temizleme işlemine tabi tutulur. Bu adımda zeytinlerin kalitesini etkileyebilecek kir, toprak ve yapraklar uzaklaştırılır. Genellikle bu aşamada tesis içerisine alım sırasında bantlarda titreşim, hava ve su yoluyla yıkama yapılır. Daha sonra detaylı bir yıkama da yapılır.
3. Öğütme: Temizlenen zeytinler, büyük taş değirmenlerde veya modern öğütme makinelerinde ezilerek zeytin hamuru elde edilir. Bu adımda zeytinlerin hücre duvarları kırılır ve yağın serbest kalmasını sağlayacak bir hamur oluşturulur. Öğütme işlemini geleneksel granit veya benzeri taş değirmenler yapabilir. Bunların yanı sıra modern sanayi tesislerinde malaksör adı verilen edici makine bu işlemi yapar.
4. Hamur Karıştırma: Zeytin hamuru, genellikle karıştırma işlemine tabi tutulur. Bu, zeytin hamurunun homojen bir yapıya kavuşmasını sağlar ve yağ damlacıklarının bir araya gelmesini kolaylaştırır.
5. Sıkma: Zeytin hamuru, pres makineleri veya hidrolik presler aracılığıyla sıkılır. Bu adımda yağ, hamurdan ayrılır ve özgür yağ elde edilir. Bu işlem genellikle soğuk sıkım yöntemiyle gerçekleştirilir, böylece yağın kalitesi ve besin değeri korunur. Dekantör adı verilen makine genellikle bu aşamada yağı ayırır.
6. Filtrasyon: Elde edilen zeytinyağı, genellikle yapılandırma adı verilen bir süreçten geçirilir. Bu süreçte, yağın bulanıklığını gidermek ve tortu parçacıklarını uzaklaştırmak için yağ filtrasyondan geçirilir.
7. Depolama: Zeytinyağı, uygun koşullarda depolanır. Bunlar, ışıktan, oksijenden ve sıcaklık değişikliklerinden korunması gereken koyu ve serin bir ortamdır. Zeytinyağı, şişelere veya diğer uygun kaplara doldurularak uzun süre saklanabilir.
8. Şişeleme: Hazır hale getirilen zeytin yağı şişeleme hattında şişelere doldurulur. Tüketici ihtiyacına göre 1 kg ve daha küçük şişeler, 2,5 kg, 5 kg, 10 kg gibi şişelerde paketlenebilir. Ayrıca, daha büyük teneke kutulara da doldurulması mümkündür. Tercihe göre cam, pet veya teneke kutulara dolumu yapılabilir.

Zeytin İşleme ve Zeytin Yağı Yatırım Teşvikleri Nelerdir?

Zeytin işleme ve zeytin yağı üretimi yapılan tesisleri bölgesel teşvik uygulamalarından yararlanmaktadır. Bölgesel teşvik uygulamalarından yararlanmak için kriterler de önemlidir. Tüm yatırımlar bu destekleri alamaz. Ancak tüm şartları sağlayan yatırımlar desteklerden faydalanır. Bölgesel teşvikler ise ülkemizde uygulanan en önemli ve kapsamlı teşvk mekanizmasıdır. Zeytinin hammadde olarak işlendiği tüm tesisler için şartları sağlayan yatırımlar aşağıdaki teşviklerden yararlanır.

Zeytin İşleme ve Zeytin Yağı Yatırımlarında Bölgelere Göre Uygulanan Teşvikler
Uygulanan Destek Unsurları		Yatırım Teşvik Bölgeleri
		1.	2.	3.	4.	5.	6.
KDV İstisnası		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Gümrük Vergisi Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Vergi İndirimi (YKO)		%15	%20	%25	%30	%40	%50
SGK Primi (YIL)	İşveren Desteği	2 Yıl	3 Yıl	5 Yıl	6 Yıl	7 Yıl	10Yıl
	İşçi Desteği	YOK	YOK	YOK	YOK	YOK	10Yıl
Gelir Vergisi Stopajı Desteği		YOK	YOK	YOK	YOK	YOK	10Yıl
Yatırım Yeri Tahsisi		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Faiz/Kar Payı Desteği (Puan/TL-Döviz Kredi)		YOK	YOK	3 - 1	4 - 1	5 - 2	7 - 2
Emlak Vergisi Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Bina İnşaat Harç Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Damga Vergisi ve Harç Muafiyeti		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR
Diğer Muafiyetler		VAR	VAR	VAR	VAR	VAR	VAR

Yararlanma Şartları

Zeytin işleme ve zeytin yağı tesisleri için uygulanan yatırım teşviklerinden yararlanma şartları mevzuata göre belirlenmiştir. Bu tesisler için asgari sabit yatırım tutarı ile üretim seviyesi belirleyicidir. Yani yalnızca paketlemek veya dökme halde alınan hazır zeytinleri kutulamak yeterli bir işleme değildir. Zeytinlerin gerçekten işlenmesi, yetersizin ötesinde işleme tabi tutulması gerekir. Bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında aşağıdaki kriterleri sağlayan yatırımlar için teşvik belgesi düzenlenir.

Zeytin İşleme ve Zeytin Yağı Üretimi Yatırım Teşviklerinden Yararlanma Kriterleri
Yatırım Türü		1.	2.	3.	4. / 5.	6.
Asgari Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
Tümü	4 M	3 M	2 M	1,5 M	1,5 M	1,5 M

Zeytin İşleme ve Zeytin Yağı Yatırım Teşviklerinden Nasıl Yararlanılır?

Zeytin, zeytin işleme ve zeytin yağı üretimi yatırım teşviklerinden yararlanılması için izlenmesi gereken adımlar aşağıdaki gibidir:

1. Ürünlerin Belirlenmesi: Üretilecek ürünler belirlenmelidir. Zeytin üretimi, zeytin işleme veya zeytin yağı üretimi konularından hangisinin gerçekleştirileceğine karar verilmesi gerekir.
2. Kapasitenin Belirlenmesi: Üretim kapasitesi belirlenmelidir. Bu kapasite uyumlu makine ve teçhizat temin edilir, gerekli ise Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) yapılır. Zeytin yağı üretimi yapılan yerlerde prina üretimi de yapılır. Ayrıca, zeytin yağlı sabun ve benzeri yan ürünler de üretilir. Böyle entegre işlem yapılan tesisler için tüm kapasiteler belirlenir gerekli tüm ürünler için ÇED Belgeleri temin edilir.
3. Yatırımın Projelendirilmesi: Yatırım projesinin türü, tutarı, kapasitesi ile uyumlu yatırım projesi oluşturulur. Yatırım kapsamında entegre unsurlar tespit edilir. Aynı anda birden çok üretim yapılması muhtemeldir. Her biri için fizibilite ve yapılabilirlik çalışmaları tamamlanır. Proje finansal, üretim, konum gibi birçok yönden bilgileri eksiksiz içerecek şekilde hazırlanır.
4. Başvuru Belgelerinin Temini: Yatırım Teşvik Belgesi başvurusu için gerekli şirket evrakları, sgk borcu yoktur, kapasite raporu, izin ve belgeler temin edilir. Yatırım projesinin kapasitesine bağlı olarak Çevresel Etki Değerlendirme Belgesi de alınmalıdır. Zeytin yağı ve yan ürünlerinin üretiminde Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Belgesi gereklidir. Bu belge başvuru öncesinde hazır edilir.
5. Teşvik Başvurusu: E-TUYS sistemi üzerinden proje oluşturularak başvuru yapılır. Değerlendirme neticesinde uygun bulunan projeler için yatırım teşvik belgesi düzenlenir.